Plant of the month December,2018
English (ไทย)

 

 

เจราเนียมป่า  
Geranium nepalense Sweet, Geraniaceae. 1: t. 12. 1820.
วงศ์ Geraniaceae

ไม้ล้มลุกอายุหลายปี ทอดนอน สูง 15–30 ซม. บางครั้งมีรากตามข้อ มีขนยาวประปรายหรือหนาแน่นตามลำต้น หูใบ ก้านใบและแผ่นใบทั้งสองด้าน ใบประดับย่อย ก้านช่อดอก ก้านดอก และกลีบเลี้ยง หูใบรูปใบหอกหรือรูปลิ่ม ยาว 0.5–1 ซม. ใบเรียงตรงข้ามชิดกันช่วงโคน ก้านใบยาวได้ถึง 15 ซม. ใบช่วงกลางและปลายลำต้นเรียงห่าง ๆ ก้านใบยาว 1–5 ซม. แผ่นใบรูปฝ่ามือมี 3–5 ส่วน แยกเกือบจรดโคน กว้างยาวประมาณ 1–5 ซม. แต่ละส่วนรูปคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน แต่ละส่วนจักเป็นพูตื้น ๆ หรือลึกประมาณกึ่งหนึ่ง ปลายมีติ่งแหลม ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ แบบช่อกระจุกที่ปลายลำต้นหรือตามซอกใบ มี 1–2 ดอก ก้านช่อดอกยาว 0.5–8 ซม. ก้านดอกยาว 1–3 ซม. ใบประดับย่อยรูปเส้นด้าย ยาวประมาณ 5 มม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจำนวนอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 5 มม. มีเส้นกลีบ 3 เส้น ปลายเป็นติ่งแหลม ยาว 1–1.5 มม. ติดทน กลีบดอกสีชมพูอ่อนหรืออมม่วง มีเส้นกลีบสีเข้ม แผ่นกลีบรูปขอบขนาน ยาว 6–7 มม. ปลายมนกลม โคนเรียวแคบ เกสรเพศผู้ 10 อัน เรียง 2 วง วงนอกติดตรงข้ามกลีบดอก วงในติดระหว่างกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสีขาวยาวน้อยกว่ากึ่งหนึ่งของกลีบดอก โคนแผ่กว้าง หนา มีขน อับเรณูสีม่วง ขนาดประมาณ 0.5 มม. ปลายอยู่ใต้ยอดเกสรเพศเมีย มีต่อมน้ำต้อย 5 อัน ติดระหว่างกลีบดอก รังไข่เหนือวงกลีบ มี 5 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียปลายแยกเป็น 5 แฉก ยอดเกสรเพศเมียสีม่วง ติดทน ผลมี 5 ซีกเชื่อมติดกัน เรียวยาว ยาวประมาณ 1.5 ซม. ปลายเรียวแหลม แห้งแตกจากโคนสู่ปลาย แต่ละซีกมีเมล็ดเดียว ติดบนปลายแกนรูปตะขอ เมล็ดรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2 มม. มีขนยาว

 

 

การกระจายพันธุ์  พบที่แอฟกานิสถาน อินเดีย ศรีลังกา ปากีสถาน ภูฏาน เนปาล จีน พม่า เวียดนามตอนบน ถึงทางตอนเหนือของสุมาตรา ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ (ดอยอ่างขาง ดอยอินทนนท์) และพิษณุโลก (ภูเมี่ยง) ขึ้นตามชายป่าดิบเขา ความสูง 1200–2500 เมตร
การใช้ประโยชน์:ในจีนทั้งต้นใช้เป็นสมุนไพร มีสรรพคุณหลายอย่าง เช่น ฆ่าเชื้อแคทีเรียและสมานแผล รักษาโรคทางเส้นประสาท อาการแขนขาชา และปวดตามข้อ เป็นต้น

ภาพ  ราชันย์ ภู่มา (ดอยอินทนนท์ เชียงใหม่)

เอกสารอ้างอิง
Langran Xu and C. Aedo. (2008).  Geraniaceae. In Flora of China Vol. 11: 15.
Duke. J. A. and E.S. Ayensu. (1985).  Medicinal Plants of China Reference Publications, Inc. Algonac. 705 pp.