Plant of the month October,2018
English (ไทย)

 

 

กระโถนพระราม  
Sapria ram Bänziger & B. Hansen, Nat. Hist. Bull. Siam Soc. 45: 157. 1997.
วงศ์ Rafflesiaceae

พืชเบียนรากของพืชอื่น อวบน้ำ แยกเพศต่างต้น ใบลดรูปเป็นกาบ ดอกออกเดี่ยว ๆ สีแดงเข้ม ตาดอกมีใบประดับหุ้ม ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 5.5–11 ซม. สูง 6–8 ซม. กลีบรวม 10 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อมคล้ายเรียง 2 วง เชื่อมติดกันที่โคน กลีบรูปสามเหลี่ยมกว้าง วงนอกยาว 2–4 ซม. วงในแคบกว่าเล็กน้อย มีตุ่มเป็นจุดสีขาวหรือชมพูกระจาย แผ่นคล้ายกะบัง (collar) สีชมพูอมขาวหรืออมเหลือง กว้าง 0.8–1.8 ซม. มีแถบสี 3 แถบ ด้านบนมีเกล็ด (ramenta) รูปเส้นด้ายหนาแน่น ยาวประมาณ 5 มม. มีปุ่มประปราย ช่องเปิดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.3–3 ซม. จานฐานดอกรูปกระทะ มีขนหนาแน่น ในดอกเพศเมียกว้าง 2–3 ซม. ลึก 6.5–8.5 มม เส้าเกสร (central column) สูงประมาณ 2 ซม. กว้างประมาณ 1 ซม. ในดอกเพศผู้จานฐานดอกและเส้าเกสรแคบกว่าในดอกเพศเมียเล็กน้อย หลอดกลีบด้านในสีเข้ม มีเม็ดเล็ก ๆ กระจาย มีริ้วเป็นสันนูน 20 สัน สูง 2.5–5 มม. เชื่อมติดกันที่โคน เกสรเพศผู้ 20 อัน ไร้ก้าน เรียงชิดกันบนเส้าเกสรใต้จานฐานดอก เกสรเพศเมียติดรอบจานฐานดอก รังไข่ใต้วงกลีบ มีช่องเดียว ออวุลจำนวนมาก ผลสด กลม กลีบรวมติดทน

 

การกระจายพันธุ์  พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ตาก ภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี เพชรบุรี และภาคใต้ที่ระนอง พังงา และสุราษฎร์ธานี ขึ้นเบียนรากไม้เถาในสกุล Tetrastigma ชนิด T. harmandii Planch. พบในป่าดิบแล้ง ความสูง 100-750 เมตร คล้ายกับกระโถนนางสีดา S. poilanei Gagnep. ที่แผ่นกระบังมีแถบไม่ชัดเจน สันที่ผนังหลอดกลีบสูงไม่เกิน 2 มม. และขนาดจานฐานดอกเล็กกว่า พบเฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ ชื่อสามัญคือ Rama’s spittoon

ภาพ  ปรีชา การะเกตุ (แก่งกระจาน เพชรบุรี)

เอกสารอ้างอิง
Bänziger, H. and B. Hansen. (1997).  Unmasking the real identity of Sapria poilanei Gagnepain emend., and description of Sapria ram sp. N. (Rafflesiaceae). Natural History Bulletin of the Siam Society 45: 149–170.