Plant of the month December,2016
English (ไทย)

 

 

เทียนมณีดำ  
Impatiens drepanophora Hook.f., Rec. Bot. Surv. India. 4: 17. 1905.
วงศ์ Balsaminaceae

ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1 ม. แตกกิ่งประปราย ข้อโป่งพอง เกลี้ยง ใบเรียงเวียนหรือเกือบตรงข้าม รูปไข่ถึงรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 2.5–13 ซม. ปลายแหลมยาว โคนรูปลิ่ม แผ่นใบเกลี้ยง โคนมีต่อมมีก้าน 2 ต่อม ขอบจักฟันเลื่อย ปลายจักมีต่อมเป็นติ่ง เส้นแขนงใบข้างละ 7–9 เส้น ก้านใบสั้น หรือยาวได้ถึง 5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว 7–15 ซม. มี 5–10 ดอก ก้านดอกยาว 1.5–2.3 ซม. ใบประดับรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาวได้ถึง 4 มม. ร่วงเร็ว ปลายเป็นติ่งแหลม มีต่อม ดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปเคียว ยาว 2–4 มม. ปลายเป็นติ่งแหลมยาว กลีบปากเป็นถุงเรียวรูปคล้ายทรัมเป็ต ยาว 1.7–2 ซม. คอดโค้งขึ้นเป็นเดือยเรียวยาวรูปเส้นด้ายคล้ายเขา ยาว 1.2–1.7 ซม. กลีบดอกกลีบกลางรูปกลม ปลายเรียวแคบโค้ง กลีบปีกมีก้านกลีบ คู่นอกรูปขอบขนานแคบ ๆ ยาวประมาณ 2 ซม. มีจุดสีแดงกระจาย กลีบคู่ในรูปคล้ายขวานขนาดเล็ก เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกัน อับเรณูติดกันเป็นวงคล้ายหมวก มีรังไข่และยอดเกสรเพศเมียล้อมรอบ ผลแห้งแตก ผลรูปกระบอง ยาวประมาณ 1.5 ซม. เมล็ดขนาดเล็ก เกลี้ยงหรือมีปุ่มกระจาย

การกระจายพันธุ์  พบที่อินเดีย เนปาล ภูฏาน พม่า จีนตอนใต้ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย พบที่ภูสวนทราย จังหวัดเลย ขึ้นตามป่าดิบแล้งที่เป็นหินทราย ความสูง 900–1000 เมตร

ภาพ  ปรีชา การะเกตุ (ภูสวนทราย เลย)

เอกสารอ้างอิง
Chen, Y., S. Akiyama and T. Shimizu. (2007). Balsaminaceae. In Flora of China Vol. 12: 69.
Toppin, S.M. (1920). Notes on the Balsams of Chitral ans the Kachin Hills. Bulletin of Miscellaneous Information, Kew 1920: 364–366.