Plant of the month April,2015
English (ไทย)

 

 

ม่วงเทพรัตน์  
Exacum affine Balf.f. ex Regel, Gartenflora 32: 34. 1883.
วงศ์ Gentianaceae

ไม้ล้มลุก แตกกิ่งหนาแน่น สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม ตามข้อและโคนก้านใบสีม่วงอมน้ำตาล ใบเรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่ ยาว 1.5–3 ซม. ปลายแหลมหรือมน โคนส่วนมากตัดหรือเว้าตื้น ๆ เรียวสอบจรดก้านใบ บางครั้งเบี้ยว เส้นโคนใบ 3 เส้น เรียวจรดปลายใบ ก้านใบยาว 0.5–1.5 ซม. ช่อดอกคล้ายช่อกระจุก ดอกออกเดี่ยว ๆ เรียงชิดกันหรือคล้ายช่อเดียวกันที่ปลายกิ่ง ก้านดอกรูปเส้นด้าย ยาว 1.5–3 ซม. ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5–2 ซม. กลีบเลี้ยงแยกจรดโคน เป็นปีก 5–6 กลีบ รูปคล้ายไตหรือรูปหัวใจ กว้าง 3–4 มม. ปลายเป็นจงอยเรียวยาว ยาวประมาณ 2 มม. ดอกสีม่วง พบน้อยที่มีสีขาว มี 5–6 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม เชื่อมติดกันที่โคนเป็นหลอดสั้น ๆ กลีบรูปรีกว้าง ยาว 7–8 มม. เกสรเพศผู้ 5–6 อัน ติดระหว่างกลีบดอก ก้านชูอับเรณูงอไปด้านเดียว สั้นกว่าอับเรณู อับเรณูสีเหลือง ยาว 3–4 มม. โค้ง ด้านข้างเว้า มีรูเปิดที่ปลาย รังไข่เกลี้ยง จักเป็นพู เกสรเพศเมียมี 1 อัน หรือ 3 อันในดอกที่มี 6 กลีบ ยาวกว่าเกสรเพศผู้ โค้งงอตรงข้ามเกสรเพศผู้ ยอดเกสรเป็นตุ่ม

การกระจายพันธุ์  พืชถิ่นเดียวของเกาะ Sacotra และ Samha ในมหาสมุทรอินเดียของเยเมน เป็นไม้ประดับในเรือนกระจกในยุโรปตั้งแต่ในช่วงปลายคริสศตวรรษที่ 18 ในไทยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานพระราชดำริให้เก็บรักษาและขยายพันธ์ โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อตามศักยภาพ และทรงพระราชทานนามว่า "ม่วงเทพรัตน์"

หมายเหตุ: แก้ไขข้อมูล 18 มกราคม 2560

ภาพ  ราชันย์ ภู่มา (กรุงเทพฯ cultivated)

เอกสารอ้างอิง
Knees, S.G., A. Patzelt and A. Miller. (2013). Exacum affine. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2014.3. . Downloaded on 04 April 2015.
Thulin, M. (2001). Exacum (Gentianaceae) on the Arabian peninsula and Socotra. Nordic Journal of Botany Vol. 21(3): 243–247.