ไม้ล้มลุก สูง 50–60 ซม. ลำต้นเกลี้ยง ใบเรียงสลับ รูปใบหอกหรือรูปไข่ ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม ขอบใบจักมน แผ่นใบมีขนคายหนาแน่นตามเส้นแขนงใบด้านล่าง เส้นแขนงใบ 7–8 เส้น ก้านใบยาวได้ประมาณ 3.5 ซม. ไม่มีต่อมที่ก้านใบ ดอกออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก 2–3 ดอก ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ดอกสีชมพูอมม่วงสด ก้านดอกยาว 5–6 ซม. ใบประดับรูปแถบ ยาวประมาณ 0.8 ซม. ติดใกล้โคนก้านดอก มีขนครุยยาว กลีบเลี้ยงกลีบข้าง 2 กลีบ รูปแถบหรือรูปใบหอก ยาว 0.6–0.8 ซม. มีขนหยาบ กลีบปากรูปเรือ ปากกว้างประมาณ 1 ซม. มีรยางค์แข็งตอนปลาย เดือยรูปเส้นด้าย ตรง ยาว 4–5 ซม. กลีบดอกกลีบปากรูปหัวใจขนาดใหญ่ ยาวได้ประมาณ 2 ซม. กว้าง 2.5 ซม. เส้นกลางกลีบยาวประมาณ 1 ซม. ไม่มีปีก มีขนหยาบ ปลายเป็นเขายาวประมาณ 0.4 ซม. กลีบปีก 4 ปีก แยกกัน กลีบคู่บนคล้ายรูปหัวใจ ยาวได้ประมาณ 1.5 ซม. กลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน ยาวได้ประมาณ 1.4 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน อับเรณูติดกัน ก้านเกสรเพศเมียสั้น ผลเป็นแคปซูล เต่งตรงกลาง มีขนหยาบ เมล็ดรูปไข่กลับ แบน ยาวประมาณ 3.5 มม. มีขนละเอียด เทียนภูหลวงเป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะที่ภูหลวง จังหวัดเลย และภูหินร่องกล้า จังหวัดพิษณุโลก ขึ้นตามที่ชื้นแฉะและที่โล่งที่เป็นแผ่นหิน ระดับความสูง 1300–1500 เมตร

ภาพ  ปรีชา การะเกตุ (ภูหินร่องกล้า พิษณุโลก); ราชันย์ ภู่มา (ภูหลวง เลย)