Plant of the month October,2003
English (ไทย)

 

 

มะกลิ้ง  
Hodgsonia heteroclita (Roxb.) Hook.f. & Thomson, Proc. Linn. Soc. ii: 257. 1853; de Wilde & Duyfjes, Blumea 46: 178. 2001.
วงศ์ Cucurbitaceae

ไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง 30 ม. ใบแฉกลึก 3–5 แฉก เกลี้ยง มีต่อมขนาดเล็กประปราย ก้านใบยาว 4–8 ซม. โคนมีเกล็ดประดับคล้ายหนาม ยาวประมาณ 5 มม. มือพันแยก 2–3 แฉก ดอกแยกเพศ ช่อดอกเพศผู้ยาว 15–35 ซม. ก้านช่อดอกยาว 8–15 ซม. แต่ละช่อมี 10–20 ดอก ก้านดอกย่อยยาว 2–6 มม. มีเกล็ดประดับที่โคน ฐานดอกยาว 7–12 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 2–4 มม. กลีบดอกยาว 3–5 ซม. สีเหลืองซีด มีครุยยาวได้ถึง 15 ซม. บิดวน มีขนหนาแน่น เกสรเพศผู้ ติดบนหลอด อับเรณูชิดกันรูปค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–10 มม. จานฐานดอกรูปแถบ ยาว 3–5 ซม. ดอกเพศเมียมีดอกเดียว คล้ายดอกเพศผู้ ก้านยาว 2–3 ซม. หลอดฐานดอกยาว ยาว 5–6 ซม. ก้านชูเกสรเพศเมียยาวประมาณ 5 ซม. ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก ยาว 7–9 มม. รังไข่เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 มม. มีออวุล 10–15 เม็ด ผลกลมขนาดใหญ่ เส้นผ่านศูนย์กลาง 15–20 ซม. ผิวเกลี้ยงสีขียวอมน้ำตาล ก้านผลยาว 2–3 ซม.ไพรีนขนาด 3–7 ซม. มี 1–3 เมล็ด

 

 

ดอกเพศผู้ และเกล็ดประดับสีดำ และมีต่อมน้ำต้อยสีเขียว ดึงดูดมด
การกระจายพันธุ์  พบตั้งแต่สิกขิม ภูฏาน อินเดียตะวันออก จีนตอนใต้ พม่า อินโดจีน และประเทศไทยยกเว้นทางภาคใต้ พบในป่าดิบชื้นระดับต่ำ ๆ และป่าดิบเขา ความสูง 800–1000 เมตร เมล็ดให้น้ำมัน และกินได้

หมายเหตุ  แก้ไขข้อมูล 15 พฤศจิกายน 2559

ภาพ  ราชันย์ ภู่มา (ดอก: ดอยภูคา น่าน; ผล สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เชียงใหม่ เมล็ดนำมาจากตลาดท่าขี้เหล็ก ประเทศพม่า)

เอกสารอ้างอิง
Wilde de W.J.J.O. and B.E.E.Duyfjes. 2001. Taxonomy of Hodgsonia (Cucurbitaceae) with a note on the ovules and seeds. Blumea 46: 169–179.