Plant of the month June,2003
English (ไทย)

 

 

พลับพลึงธาร  
Crinum thaianum J.Schulze, Pl. Life 27: 127. 1971; et in 28: 33. 1972.
วงศ์ Amaryllidaceae

ไม้ล้มลุกน้ำ มีหัวใต้ดิน เส้นผ่านศูนย์กลางโตได้ถึง 7 ซม. รากลึก ใบออกเป็นวงรอบ แทงขึ้นเหนือผิวน้ำ รูปแถบยาว มีประมาณ 20 หรือมากกว่า สีเขียวอ่อน เนื้อใบเหนียวและนุ่ม ขนาด 1.5–2.5 x 200–300 ซม. มีเส้นใบตามยาวจำนวนมาก ขอบใบจักซีฟันเล็กน้อย ช่อดอกแบบซี่ร่ม มีกาบหุ้มช่อดอกสีแดง ก้านช่ออวบหนา 0.5–0.8 ซม. ยาวได้ถึง 80 ซม. สีเขียวแกมม่วง ดอกย่อยมี 5–8 ดอก บานทีละ 1–3 ดอก ดอกสีขาว หลอดกลีบรวมสีขาวเขียว ยาว 12–14 ซม. ปลายแยก 6 แฉก รูปแถบถึงรูปใบหอก ขนาด 0.8–1 x 8–10 ซม. ก้านชูอับเรณู 6 อัน เรียวยาวและแผ่กว้าง สีขาวหรือแดง ยาว 6–8 ซม. อับเรณูติดที่ฐาน สีเหลืองอ่อน ยาว 1.2–1.5 ซม. ก้านเกสรเพสเมียสั้นกว่าก้านชูอับเรณู ผลแบบมีเนื้อหลายเมล็ด เมล็ดเบี้ยวเป็นเหลี่ยม ยาวประมาณ 2.5 ซม.

 

 

การกระจายพันธุ์  พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉาพะทางภาคใต้ตอนบนที่พังงา (คลองตำหนัง, คลองนางยวน บ้านน้ำพรุ บ้านตำหนัก บ้านห้วยซับ อ. คุระบุรี) และระนอง (บ้านนาคา) ขึ้นหนาแน่นในลำธารน้ำใส มีน้ำไหลและเปิดโล่ง ความลึกไม่เกิน 2 เมตร

หมายเหตุ  Schulze (1972) กล่าวว่าพลับพลึงธารเป็น 1 ใน 4 ชนิดของสกุล Crinum ที่ 2 ชนิด (C. aquaticum และ C. natans) พบในแอฟริกาเขตร้อน และ 1 ชนิด (C. purpurascens) พบในบราซิลและเทือกเขาอินดีสตะวันออก พลับพลึงธารเป็นพืชที่ถูกส่งออกจำนวนมากและสามารถขึ้นได้ดีในเขตร้อน อย่างไรก็ตาม เขตการกระจายพันธุ์และสภาพแวดล้อมที่จำกัด จึงควรมีมาตรการสงวนและอนุรักษ์พื้นที่อาศัยตามธรรมชาติ (แก้ไขข้อมูล 15 พฤศจิกายน 2559)

ภาพ  ดอก: อรทัย เกิดแก้ว; ผลและต้นอ่อน: นันท์นภัส ภัทรหิรัญไตรสิน (คุระบุรี พังงา)

เอกสารอ้างอิง
Schulze, J. 1972. Crinum thaianum J. Schulze, a new aquatic species from Southeast Asia in Traub, H.P. and H. N. Moldenke (eds.), Plant Life. The American Plant Life Society. Vol. 27: 33–42.