Index to botanical names
Rubiaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก หูใบร่วมปลายเรียวเป็นติ่งแหลม ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ก้านใบเป็นข้อ ช่อดอกแบบช่อกระจุก ช่อเชิงหลั่น หรือช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 4 กลีบ หรือขอบเรียบ ติดทน ดอกรูปดอกเข็ม ปลายส่วนมากแยกเป็น 4 กลีบ เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดที่คอหลอดกลีบดอก มักยื่นพ้นปากหลอด ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณูติดด้านหลังใกล้โคน รังไข่ใต้วงกลีบ มี 2 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด พลาเซนตารอบแกนร่วม ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก รูปเส้นด้ายบานออก ยื่นพ้นปากหลอด ผลผนังชั้นในแข็ง มี 2 ไพรีนสกุล Ixora อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Ixoroideae พบในอเมริกา แอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย และหมู่เกาะแปซิฟิก มีประมาณ 300 ชนิด ในไทยมีมากกว่า 30 ชนิด และมีหลายชนิดที่เป็นไม้ประดับ โดยเฉพาะเข็มแดง I. coccinea L. และเข็มขาว I. findlaysoniana Wall. & G.Don ที่มีหลากสายพันธุ์ หลากสี รวมทั้งพันธุ์แคระ ชื่อสกุลมาจากภาษาสันสกฤต “Iswari” ชื่อของพระแม่อุมาเทวี (ปารวตี) เทวีแห่งอำนาจวาสนาและบารมี พระชายาองค์ที่สองของ พระศิวะ ที่ชาวอินเดียใช้ดอกเข็มแดงเพื่อบูชา
เข็ม: I. coccinea cultivar group ดอกรูปดอกเข็ม มีหลากสี ปลายส่วนมากแยกเป็น 4 กลีบ เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดที่คอหลอดกลีบดอก มักยื่นพ้นปากหลอด (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)
Chen, T. and C.M. Taylor. (2011). Rubiaceae (Ixora). In Flora of China Vol. 19: 177.
Puff, C., K. Chayamarit and V. Chamchumroon. (2005). Rubiaceae of Thailand. Forest Herbarium. Bangkok.