ไม้ล้มลุก หรือกินซาก ลำต้นมักเป็นเหลี่ยม ใบเรียงตรงข้าม เส้นโคนใบ 3–5 เส้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกหรือช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีจำนวนอย่างละ 4–5 กลีบ กลีบเลี้ยงแยกเกือบจรดโคน มีครีบเป็นปีก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด กลีบดอกยาวกว่าหลอดกลีบดอก เกสรเพศผู้มี 4–5 อัน ติดภายในหลอดกลีบดอกระหว่างกลีบดอก อับเรณูมีรูเปิดที่ปลาย ไม่มีจานฐานดอก รังไข่มี 2 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรเป็นตุ่ม บางครั้งจัก 2 พู ผลแบบผลแห้งแตก เมล็ดจำนวนมาก ขนาดเล็ก
สกุล Exacum มีประมาณ 40 ชนิด พบในแอฟริกาและเอเชียเขตร้อน ในไทยมีประมาณ 5 ชนิด รวมถึงสกุล Cotylanthera ที่ปัจจุบันถูกยุบรวมกัน และมีที่นำเข้ามาปลูกเป็นไม้ประดับ คือ ม่วงเทพรัตน์ E. affine Balf.f. ex Regel ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “exago” ขับออก หมายถึงเป็นพืชสมุนไพรมีสรรพคุณขับพิษ
|