ไม้ล้มลุกแตกกอ สูงได้ถึง 60 ซม. รากอวบหนายาว 1–3 ซม. มี 4–6 ใบ กาบยาวได้ถึง 30 ซม. ใบรูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาวได้ถึง 24 ซม. ปลายแหลมยาว โคนกลมหรือตัด ก้านใบยาว 1–3 ซม. ช่อดอกออกระหว่างกาบ ยาวได้ถึง 8 ซม. ใบประดับรูปดาบ ยาว 3–5 ซม. มี 4–6 ดอก ดอกสีขาว อมม่วงหรือชมพู หลอดกลีบดอกยาว 5–6 ซม. กลีบรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2.5 ซม. มีแต้มสีเหลืองที่โคน ไม่มีถ้วยรองเกสรเพศผู้ กลีบปากเส้นผ่านศูนย์กลาง 3–4 ซม. ปลายเว้าตื้น โคนเรียวแคบเป็นร่อง ยาวประมาณ 1.5 ซม. แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันรูปไข่กลับ ยาวประมาณ 3.5 ซม. เกสรเพศผู้ยาว 1.2 ซม. สีเหลือง มีขนต่อมกระจาย อับเรณูยาวประมาณ 3 มม. ปลายมีสัน พับลง สีเหลือง เรณูมีเมือก (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กระชาย, สกุล)

พืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายหนาแน่นทางภาคเหนือที่อุตรดิตถ์ พิษณุโลก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย เพชรบูรณ์ ขึ้นตามทุ่งหญ้าบนลานหิน ความสูง 1000–1500 เมตร

ชื่อพ้อง  Caulokaempferia alba K.Larsen & R.M.Sm., C. thailandica K.Larsen, C. violacea K.Larsen & Triboun, Boesenbergia thailandica (K.Larsen) Mood & L.M. Prince, B. violacea (K.Larsen & Triboun) Mood & L.M.Prince, Jirawongsea alba (K.Larsen & R.M.Sm.) Picheans.

ชื่ออื่น   เปราะภู, เปราะภูกระดึง, เปราะภูเมี่ยง, เปราะม่วง (ทั่วไป)