สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   



ส้าน
วันที่ 30 สิงหาคม 2560

Dillenia aurea Sm.

Dilleniaceae

ไม้ต้น ผลัดใบ สูงได้ถึง 15 ม. กิ่งและใบอ่อนมีขนสั้นนุ่ม ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 20–35 ซม. ปลายกลม โคนตัดหรือแหลม ขอบจักตามเส้นแขนงใบ เส้นแขนงใบข้างละ 25–35 เส้น ก้านใบยาว 3–6 ซม. ดอกออกก่อนผลิใบหรือพร้อมใบ ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก 2 ดอก ตามปลายกิ่งสั้น ๆ ด้านข้าง โคนมีใบประดับหลายใบ ติดทน ก้านดอกยาว 5–12 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 2.5–3 ซม. ดอกสีเหลือง กลีบบาง รูปไข่ ยาวประมาณ 6.5 ซม. เกสรเพศผู้วงนอกโค้ง ยาว 1–1.2 ซม. วงในพับงอ ยาว 1.6–2.1 ซม. มี 10–12 คาร์เพล ยาว 1.2–1.3 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 2 ซม. ผลสดไม่แตก สุกสีส้ม เส้นผ่านศูนย์กลาง 3–3.5 ซม. เมล็ดไม่มีเยื่อหุ้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้าน, สกุล)

พบที่อินเดีย พม่า ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ความสูง 250–1300 เมตร คล้ายกับส้านใหญ่D. obovata (Blume) Hoogland ใบรูปไข่กลับ ก้านใบสั้นกว่า มี 9–14 คาร์เพล พบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ ผลใช้ปรุงอาหารคล้ายมะตาด D. indica L. ที่ดอกสีขาว มี 14–20 คาร์เพล ผลขนาดใหญ่ พบทุกภาค ส่วนมากขึ้นตามริมลำธารในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น

ชื่ออื่น   ปังดาว (ละว้า-เชียงใหม่); มะส้าน (เลย, นครราชสีมา); มะส้านหลวง, มะส้านหิ่ง, ส้านแว้ (เชียงใหม่); ส้าน (ทั่วไป)

ส้าน: ดอกออกก่อนผลิใบหรือพร้อมใบ โคนมีใบประดับหลายใบ ติดทน เกสรเพศผู้วงในยาวกว่าวงนอก พับงอกลับ มี 10–12 คาร์เพล ผลสดไม่แตก (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

เอกสารอ้างอิง

Hoogland, R.D. (1972). Dilleniaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 95–103.

Hoogland, R.D. (1951). Dilleniaceae. In Flora Malesiana Vol. 4: 101–103, 154–174.