ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 12–30 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ 12–25 เส้น ก้านใบยาว 1–3.5 ซม. ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ยาว 4–10 ซม. ก้านช่อหนา ยาว 1.5–4.5 ซม. ก้านดอกยาว 3–6.5 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 1.5–2.5 มม. ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกมีปื้นแดงหรือม่วง ยาว 1–1.5 ซม. ด้านในมีขนสั้นนุ่มรอบปากหลอด กลีบรูปรี ยาว 2–4 มม. เกสรเพศผู้ติดใกล้ปากหลอด คาร์เพลแยกกัน เกสรเพศเมียยาว 6–7 มม. รวมยอดเกสร ผลออกเป็นคู่ รูปรี ยาว 0.7–1.1 ซม.

พบที่เวียดนาม และกัมพูชา ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ และป่าดิบแล้ง ความสูงถึงประมาณ 800 เมตร

ชื่ออื่น   ขะย่อมตีนหมา (ภาคเหนือ); ,b>ขะย่อมหลวง (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); นางแย้ม (นครราชสีมา); ระย่อม (ตราด); ระย่อมหลวง (ภาคกลาง)