| | Paphiopedilum callosum (Rchb.f.) Stein |
|
กล้วยไม้ขึ้นตามพื้นดิน ใบรูปขอบขนานหรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 10–20 ซม. ช่อดอกมี 1–2 ดอก ก้านช่อยาว 12–25 ซม. ใบประดับรูปไข่ ปลายแหลม ยาว 1.5–2.8 ซม. ดอกสีขาว อมเขียวหรือน้ำตาล เส้นกลีบสีม่วง กลีบเลี้ยงบนรูปไข่กว้างเกือบกลม กว้าง 4.2–6 ซม. ปลายกลีบเป็นติ่งแหลม กลีบคู่ข้างรูปรี เว้า ยาว 2.7–3.2 ซม. กลีบดอกรูปลิ้น ยาว 4.6–6.8 ซม. บิดเล็กน้อย ปลายกลีบมนหรือกลม ขอบกลีบบนและล่างมักมีจุดสีน้ำตาลแดง ถุงกลีบปากสีเขียวอมน้ำตาล ยาว 2.5–4.5 ซม. ขอบด้านในมีต่อม แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันรูปรี ยาวประมาณ 1 ซม. ปลายจักโค้งคล้ายรูปเคียว มีขนสั้นนุ่ม รังไข่รวมก้านยาว 3–6.5 ซม.
พบที่ลาว และกัมพูชา ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นใต้ร่มเงาในป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูง 300–1300 เมตร แยกเป็น var. potentianum (O. Gruss & Roeth) P. J. Cribb ไม่มีต่อมบนกลีบดอก เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย แต่ไม่ทราบถิ่นที่อยู่ในธรรมชาติ และ var. sublaeve (Rchb.f.) P. J. Cribb หรือเอื้องคางกบใต้ กลีบเลี้ยงบนขนาดเล็กกว่า กลีบดอกไม่บิดงอและมีจุดสีน้ำตาลแดงที่ขอบบน พบที่คาบสมุทรมลายูตอนบน และภาคใต้ของไทย ขึ้นตามป่าละเมาะ ความสูง 700–950 เมตร
| ชื่อพ้อง Cypripedium callosum Rchb.f.
| | ชื่อสามัญ Callus Paphiopedilum
| ชื่ออื่น แมงภู่ (ลำปาง); รองเท้านาง,
รองเท้านารีคางกบ (ทั่วไป); เอื้องคางกบ, เอื้องคางคก (เชียงใหม่)
| | รองเท้านารีคางกบ: กลีบดอกรูปลิ้น ยาว 4.6–6.8 ซม. ขอบกลีบมีจุดสีน้ำตาลแดง ขอบด้านในถุงกลีบปากมีต่อม แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันปลายจักโค้งคล้ายรูปเคียว (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)
|
|
|
เอกสารอ้างอิง | Cribb, P.J. (2011). Orchidaceae (Paphiopedilum). In Flora of Thailand Vol. 12(1): 196–216. |
| Cribb, P.J. (1998). The genus Paphiopedilum. Second Edition. Natural History Publicaion (Borneo) in association with the Royal Botanic Gardens, Kew. |
| Gruss, O. and L. Roellke. (2003). Paphiopedilum vejvarutianum, eine neue Art aus Thailand - schon seit langem unbeachtet in Kultur. Die Orchidee 54. Die Orchidee: 56–59. |
| Liu, Z., X. Chen and P.J. Cribb. (2009). Orchidaceae (Paphiopedilum). In Flora of China Vol. 25: 33. |