สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   



นางแย้ม
วันที่ 28 พฤศจิกายน 2559

Clerodendrum chinense (Osbeck) Mabb.

Lamiaceae

ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. กิ่งมีช่องอากาศ มีขนสั้นนุ่มตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง และก้านใบ ใบรูปไข่กว้างหรือรูปหัวใจ ยาว 10–30 ซม. ปลายแหลมยาว โคนตัดหรือเว้าตื้น ขอบจักซี่ฟัน แผ่นใบด้านบนสาก มีต่อมหลายต่อมใกล้โคน ก้านใบยาว 3–20 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงแบบช่อเชิงหลั่น ก้านช่อสั้น ใบประดับรูปใบหอก ยาว 1.5–3 ซม. มีต่อมและขนสั้นนุ่ม กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 1.5–1.7 ซม. สีม่วงแกมเขียว ดอกสีขาวอมชมพูหรืออมม่วง บางครั้งซ้อนกันหลายกลีบ หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1 ซม. กลีบรูปรีหรือรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ 1.5 ซม. เกสรเพศผู้อันยาว ยาวประมาณ 3 ซม. ผลมีกลีบเลี้ยงหุ้ม เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8–1 ซม. มี 2–4 พู สุกสีน้ำเงินดำ

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1500 เมตร ส่วน var. chinense มีถิ่นกำเนิดในจีน เป็นไม้ประดับ มีกลีบซ้อน มักไม่ติดผล อาจกลายพันธุ์มาจาก var. simplex (Moldenke) S.L.Chen ที่มีกลีบดอก 5–6 กลีบ หลอดกลีบดอก เกสรเพศผู้ และเกสรเพศเมียยาวกว่า ลำต้นและใบมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น

ชื่อพ้อง  Cryptanthus chinensis Osbeck, Clerodendrum fragrans Willd.

ชื่อสามัญ  Chinese glory bower

ชื่ออื่น   กะอุมเปอ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); นางแย้ม (ทั่วไป); ปิ้งช้อน, ปิ้งชะมด, ปิ้งสมุทร (ภาคเหนือ); ปิ้งหอม (ภาคกลาง); ส้วนใหญ่ (นครราชสีมา)

นางแย้ม: กลีบดอกซ้อน หลอดกลีบดอก เกสรเพศผู้ และเกสรเพศเมียสั้น (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล); และ var. simplex กลีบดอกไม่ซ้อน หลอดกลีบ เกสรเพศผู้ และเกสรเพศเมียยาวกว่า (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)

เอกสารอ้างอิง

Chen, S.L. and M.G. Gilbert. (1994). Verbenaceae (Clerodendrum). In Flora of China Vol. 17: 39.

Leeratiwong, C. and P. Chantaranothai. (2001). Clerodendrum subscaposum Hemsl. (Lamiaceae), a new record for Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 25–28.

Leeratiwong, C., P. Chantaranothai and A. Paton. (2011). A synopsis of the genus Clerodendrum L. (Lamiaceae) in Thailand. Tropical Natural History 11(2): 177–211.

Ridley, H.N. (1923, reprinted 1967). Verbenaceae. Flora of the Malay Peninsula Vol. 2: 624–625.