Index to botanical names
Lamiaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. มีขนประปรายตามกิ่งอ่อน แผ่นใบ ช่อดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ใบประกอบมี 3–5 ใบย่อย ก้านใบยาว 3–10 ซม. ก้านใบอ่อนมีปีก ใบย่อยรูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 8–15 ซม. ปลายแหลมยาว ก้านใบย่อยสั้น ช่อดอกออกที่ปลายกิ่ง ยาวได้ถึง 20 ซม. ก้านช่อยาว 2–7 ซม. ดอกหนาแน่น ไร้ก้านหรือมีก้านสั้นมาก หลอดกลีบเลี้ยงยาว 4–6 มม. ปลายจักตื้น ๆ ดอกสีม่วงอ่อน หลอดกลีบดอกยาว 2–3 มม. กลีบปากบนแฉกกลม ขนาด 1–1.5 มม. กลีบปากล่างยาว 3–3.5 มม. ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 1.5 ซม. อันสั้นยาวประมาณ 1 ซม. โคนก้านมีขน ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8–1.5 ซม. สุกสีดำพบที่อินเดีย ศรีลังกา บังกลาเทศ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าผลัดใบและไม่ผลัดใบ ความสูงถึงประมาณ 400 เมตร เปลือกและใบมีสรรพคุณต้านเชื้อแบคทีเรีย แก้ไข้ แก้ปวดท้อง
ชื่อสามัญ Malayan teak
ชื่ออื่น กะพุน (จันทบุรี); กานน (ราชบุรี, ประจวบคีรีขันธ์); กาสามปีก (ภาคเหนือ); ไข่เน่า (ลพบุรี, นครราชสีมา); โคนสมอ (ภาคตะวันออก); ตะพรุน (จันทบุรี); ตะพุน, ตะพุนทอง, ตะพุ่ม (ตราด); ตีนนก (ทั่วไป); นน (ภาคใต้); นนเด็น (ปัตตานี); เน่า (ลพบุรี); ลือแม (มาเลย์-นราธิวาส); สมอกานน (ภาคตะวันตกเฉียงใต้); สมอตีนนก (ราชบุรี); สมอตีนเป็ด (ภาคใต้); สมอบ่วง (ภาคกลาง); สมอป่า, สมอหิน (ประจวบคีรีขันธ์); สวองหิน (นครราชสีมา)
ตีนนก: ใบประกอบมี 3–5 ใบย่อย ช่อดอกออกที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงขยายในผล ผลสุกสีดำ (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)
Chantaranothai, P. (2011). A revision of the genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand. Tropical Natural History 11(2): 91–118.
Chen, S.L. and M.G. Gilbert. (1994). Verbenaceae. In Flora of China Vol. 17: 28, 31.