Index to botanical names
Nyssaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 40 ม. แยกเพศต่างต้นแกมดอกสมบูรณ์เพศ มีขนสั้นนุ่มตามกิ่งอ่อน แผ่นใบด้านล่าง ช่อดอก ก้านดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอก ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียน รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ยาว 5–20 ซม. ก้านใบยาวได้ถึง 3.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ก้านช่อยาว 1–3.5 ซม. ช่อดอกเพศผู้มี 20–40 ดอก ก้านดอกยาว 1–4 มม. ดอกเพศเมียมี 3–15 ดอก ไร้ก้าน กลีบเลี้ยงรูปถ้วย มี 4–5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 4–5 มม. ดอกสีเหลืองอมเขียว มี 4–5 กลีบ รูปไข่กลับ ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง เกสรเพศผู้ 8–10 อัน เรียง 2 วง เป็นหมันในดอกเพศเมีย จานฐานดอกหนา รังไข่ใต้วงกลีบ มีช่องเดียว ก้านเกสรเพศเมียสั้น ปลายแยก 2 แฉก ก้านเกสรมีตุ่ม ผลผนังชั้นในแข็ง รูปรีกว้างเกือบกลม ยาวประมาณ 1.5–2.5 ซม. มีเมล็ดเดียว แบน มี 5 สัน ด้านเดียวพบที่อินเดีย ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนาม และภูมิภาคมาเลเซีย ในไทยพบทุกภาค ขึ้นริมลำธารหรือตามสันเขา ความสูง 800–2500 เมตรสกุล Nyssa L. บางครั้งอยู่ภายใต้วงศ์ Cornaceae มีประมาณ 12 ชนิด ในอเมริกาเหนือมี 4 ชนิด คอสตาริกา 1 ชนิด และเอเชีย 7 ชนิด โดยเฉพาะที่จีน ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลเป็นชื่อนางเงือก ตามลักษณะถิ่นที่อยู่ที่พืชบางชนิดชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะหรือป่าพรุ
ชื่อพ้อง Agathisanthes javanica Blume
ชื่ออื่น ไข่ปลา (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); คางคก, คางคาก, คำเมือง, คึงคาก, เทิน, หมี่ (ภาคเหนือ); เหมือดคนขาว, เหลืองหิน (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ)
คางคาก: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น มีขนสั้นนุ่ม ดอกเพศเมียไร้ก้าน ผลรูปรีเกือบกลม (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล, ราชันย์ ภู่มา)
Phengkhai, C. (1981). Nyssaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(4): 402–404.
Qin, H. and C. Phengklai. (2007). Nyssaceae. In Flora of China Vol. 13: 301–302.