ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 70 ซม. ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 15–25 ซม. โคนรูปหัวใจแคบ ๆ แฉกลึก ใบอ่อนมีขน ก้านใบยาว 5–7 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง ยาว 8–15 ซม. โค้งลง ใบประดับรูปไข่กว้างหรือแกมรูปขอบขนาน สีขาวอมม่วง ชมพู หรือม่วงเข้ม ยาว 1–3 ซม. ช่อแขนงมี 2–3 ดอก ใบประดับย่อยขนาดเล็กกว่าใบประดับ กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 5 มม. ปลายแยก 3 แฉก หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบดอกยาวประมาณ 5 มม. แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันรูปใบหอก ยาวเท่า ๆ หลอดกลีบดอก กลีบปากรูปสามเหลี่ยม กางออกสองข้าง ก้านชูอับเรณูโค้งลง ยาวประมาณ 2 ซม. ปลายอับเรณูแผ่รูปดาวข้างละ 2 แฉก ก้านเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยอดเกสรรูปถ้วย ผลรูปไข่ ยาวประมาณ 7 มม. จัก 3 พูตื้น ๆ ผิวขรุขระ มี 6 เมล็ด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ว่านทับทิมสยาม, สกุล)

พืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือ และภาคกลาง ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร คำระบุชนิดตั้งตามชื่อพระยาวินิจวนันดร (โต โกเมศ)

ชื่อสามัญ  Dancing ladies ginger

ชื่ออื่น   กล้วยจะก่าหลวง (ลำพูน); กลางคาน, ว่านสาวหลง (ภาคกลาง)