สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

เอื้องน้ำต้น

เอื้องน้ำต้น  สกุล
วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2561

Calanthe R.Br.

Orchidaceae

กล้วยไม้ดิน ขึ้นบนหิน พบน้อยที่อิงอาศัย มีเหง้าหรือไม่มี มักแตกกอ ลำลูกกล้วยขนาดเล็ก ส่วนมากไม่ทิ้งใบตอนออกดอก ใบอ่อนม้วนตามยาว พับจีบ บางครั้งไม่พัฒนา ปลายแหลมยาว โคนสอบเรียว มีกาบ ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่โคนซอกใบ มักมีขนสั้นนุ่ม ใบประดับร่วงเร็วหรือติดทน กลีบเลี้ยง แยกกัน ส่วนมากมีขน กลีบดอกส่วนมากขนาดเล็กกว่ากลีบเลี้ยง เกลี้ยง กลีบปากเชื่อมติดที่โคนกลีบดอกคู่ข้างคล้ายเป็นหลอด หรือติดที่โคนแยกกัน กลีบปากจัก 2–3 พู หรือเรียบ โคนกลีบด้านในส่วนมากมีสันนูน (callus) มีเดือยยาว จานฐานดอกเป็นชั้น ๆ มีสันนูนหรือมีรยางค์ที่โคน เส้าเกสรสั้น หนา มีปีก มักมีจะงอยเป็นแผ่น ยอดเกสรเพศเมียติดด้านข้าง กลุ่มอับเรณู 8 กลุ่ม รูปกระบอง มีแป้นเหนียว รังไข่รวมก้านส่วนมากมีขนสั้นนุ่ม ผลแห้งแตก

สกุล Calanthe อยู่วงศ์ย่อย Epidendroideae เผ่า Arethuseae มี 207 ชนิด พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย หมู่เกาะแปซิฟิก และพบในอเมริกากลาง 1 ชนิด ในไทยมี 23 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “kolos” สวยงาม และ “anthos” ดอก หมายถึงกล้วยไม้มีดอกสวยงาม


เอื้องน้ำต้น
วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2561

Calanthe cardioglossa Schltr.

Orchidaceae

กล้วยไม้ดิน ลำลูกกล้วยรูปไข่ คอดคล้ายน้ำเต้า ยาว 2.5–8.5 ซม. ใบรูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก ยาว 15–47 ซม. ก้านใบ ยาว 3–9 ซม. ก้านช่อดอกยาว 10–53 ซม. มีขนหนาแน่น แกนช่อยาว 5–22 ซม. ใบประดับรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 1–5 ซม. ใบประดับย่อยขนาดเล็กกว่า ติดทน ดอกสีชมพู อมเหลือง หรือขาว เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลอมส้มเข้มก่อนร่วง กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว 0.8–1.4 ซม. ปลายแหลม กลีบดอกคู่ข้างยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง แคบกว่าเล็กน้อย กลีบปากโคนเชื่อมติดโคนเส้าเกสร ปลายบานออก ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง ปลายจัก 3 พู พูข้างกว้าง ห่อเข้า พูกลางรูปขอบขนานคล้ายรูปพัด ปลายตัดหรือเว้าตื้น ๆ ด้านในมีจุดสีเข้มหนาแน่น โคนมีแนวยาว 3 สัน เดือยเรียว ยาว 1–2.8 ซม. เส้าเกสรยาว 3–5 มม. คางยาว 3–4 มม. จะงอยจัก 2 พู ก้านดอกรวมรังไข่ยาว 2–5 ซม. ผลรูปรี ยาวประมาณ 2 ซม.

พบที่พม่า และภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทุกภาค ส่วนมากขึ้นบนพื้นดินในป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา หรือบนเขาหินปูน ความสูง 300–1700 เมตร

ชื่ออื่น   เฒ่านั่งฮุ่ง, เอื้องน้ำต้น (เชียงใหม่); เอื้องเหลี่ยม (ภาคเหนือ)

เอื้องน้ำต้น: ใบพับจีบ ช่อดอกแบบช่อกระจะ มีขนหนาแน่น ดอกมีหลากสี กลีบปากโคนเชื่อมติดโคนเส้าเกสร ปลายบานออก จัก 3 พู พูข้างกว้าง ห่อเข้า พูกลางคล้ายรูปพัด (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

เอื้องน้ำต้นเชียงดาว
วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2561

Calanthe simplex Seidenf.

Orchidaceae

กล้วยไม้ดิน ลำลูกกล้วยมีขนาดเล็ก รูปกรวย เส้นผ่านศูนย์กลาง 1–1.5 ซม. มี 2–3 ใบ รูปใบหอก ยาว 20–60 ซม. ก้านใบยาว 7–15 ซม. ช่อดอกออกตามซอกกาบ มีขนประปราย ก้านช่อยาว 30–75 ซม. แกนช่อยาว 10–20 ซม. มี 12–30 ดอก ใบประดับ รูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 2–4 ซม. ใบประดับย่อยสั้นกว่าเล็กน้อย ติดทน ดอกสีเขียวอมเหลือง เปลี่ยนเป็นสีเข้มก่อนร่วง กลีบเลี้ยงรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 0.8–1.4 ซม. ปลายแหลม กลีบดอกคู่ข้างคล้ายกลีบเลี้ยง แคบและสั้นกว่าเล็กน้อย ปลายกว้าง กลีบปากโคนติดกลีบปีก หุ้มเส้าเกสร ปลายบานออกรูปคล้ายไต ยาว 1–1.5 ซม. ขอบเรียบ ปลายเว้าตื้น ๆ โคนด้านในสันนูน 3 แนว เดือยเรียว ยาว 0.8–1.4 ซม. มีขนสั้นนุ่มประปราย เส้าเกสรยาว 4–8 มม. หนา มีขนยาวหนาแน่น ก้านดอกรวมรังไข่ยาว 1.2–1.8 ซม.

พบที่จีนตอนใต้ และภาคเหนือของไทยที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นตามซอกหินปูนที่เปิดโล่ง ความสูง 1800–2300 เมตร

เอื้องน้ำต้นเชียงดาว: ดอกสีเขียวอมเหลือง กลีบปากโคนติดกลีบปีก หุ้มเส้าเกสร ปลายบานออกรูปคล้ายไต ปลายเว้าตื้น ๆ (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)

เอื้องน้ำต้นมลายู
วันที่ 29 พฤษภาคม 2560

Calanthe pulchra (Blume) Lindl.

Orchidaceae

ดูที่ ว่านจุกเหลือง



เอกสารอ้างอิง

Chen, X., P.J. Cribb and S.W. Gale. (2009). Orchidaceae (Calanthe). In Flora of China Vol. 25: 292, 299.

Kurzweil, H. (2014). Orchidaceae (Calanthe). In Flora of Thailand Vol. 12(2): 341–376.

Seidenfaden, G. (1975). Orchid genera in Thailand I: Calanthe R.Br. Dansk Botanisk Arkiv 29(2): 1–49.