สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

หนามไข่กุ้ง

หนามไข่กุ้ง  สกุล
วันที่ 30 พฤศจิกายน 2560

Rubus L.

Rosaceae

ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย กิ่งส่วนมากมีหนามตรงหรือโค้งงอ หูใบส่วนมากแนบติดก้านใบ ใบเดี่ยวหรือใบประกอบ เรียงเวียน ดอกออกเดี่ยว ๆ ออกเป็นกระจุก หรือออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแยกแขนง หรือช่อเชิงหลั่น กลีบเลี้ยงส่วนมากมี 5 กลีบ ติดทน กลีบดอกส่วนมากมี 5 กลีบ มีก้านกลีบสั้น ๆ เกสรเพศผู้จำนวนมาก ติดบนปากฐานดอก ส่วนมากเรียง 2 กลุ่มหรือ 2 วง ยาวไม่เท่ากัน คาร์เพลจำนวนมาก ติดบนฐานดอกนูน (torus) ผลย่อยคล้ายผลผนังชั้นในแข็งเมล็ดล่อน มีช่องเดียว แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด มีเมล็ดเดียวที่พัฒนา ห้อยลง ก้านเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยอดเกสรเป็นตุ่ม

สกุล Rubus อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Rosoideae มีประมาณ 700 ชนิด ส่วนมากพบทางซีกโลกเหนือ ในไทยมี 23 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “ruber” หรือ “rubra” สีแดง ตามลักษณะผลย่อยสีแดงหลายชนิด ผลส่วนมากกินได้


หนามไข่กุ้ง
วันที่ 30 พฤศจิกายน 2560

Rubus ellipticus Sm. var. obcordatus (Franch.) Focke

Rosaceae

ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย มีขนสั้นนุ่ม ขนแข็งสีน้ำตาลแดง และหนามโค้งหนาแน่นตามกิ่ง แกนและก้านใบประกอบ และแกนช่อดอก มีขนสั้นนุ่มตามหูใบ แผ่นใบด้านล่าง ใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และรังไข่ หูใบรูปเส้นด้าย ยาว 0.7–1 ซม. ใบประกอบมี 3 ใบย่อย ก้านใบประกอบยาว 2–6 ซม. ก้านใบย่อยคู่ล่างสั้นมาก ใบปลายยาว 2–3 ซม. ใบรูปไข่กลับกว้าง ยาว 3–6 ซม. ใบปลายยาวกว่าใบคู่ล่าง ปลายตัดหรือเว้าตื้น ขอบจักฟันเลื่อย ช่อดอกแบบช่อกระจะเป็นกลุ่มแน่นที่ปลายกิ่ง ยาว 1.5–4 ซม. ใบประดับรูปแถบ ยาว 5–9 มม. ใบประดับย่อยขนาดเล็ก ก้านดอกยาว 0.5–1 ซม. ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 1–1.2 ซม. ก้านดอกและกลีบเลี้ยงมีขนประปราย กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 4–6 มม. ดอกสีขาวหรืออมชมพู กลีบรูปใบพาย ขอบแหว่ง เกสรเพศผู้เรียงกลุ่มเดียว สั้นกว่ากลีบดอก ก้านเกสรเพศเมียยาวกว่าเกสรเพศผู้เล็กน้อย ผลกลุ่มสีเหลือง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. เมล็ดมีรอยย่น

พบที่อินเดีย ปากีสถาน ภูฏาน ศรีลังกา เนปาล จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนาม และฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามชายป่าดิบเขา ความสูง 1000–2000 เมตร ส่วน var. ellipticus ใบรูปรีหรือกลม ปลายแหลมสั้น ๆ ก้านดอกและกลีบเลี้ยงด้านนอกมีขนแข็งหนาแน่น มีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง

ชื่อพ้อง  Rubus ellipticus Sm. forma obcordatus Franch.

ชื่ออื่น   ไข่กุ้งพู, หนามไข่กุ้ง (ทั่วไป)

หนามไข่กุ้ง: ใบประกอบมี 3 ใบย่อย ปลายตัดหรือเว้าตื้น ก้านดอกและกลีบเลี้ยงด้านนอกมีขนแข็งประปราย กลีบดอกรูปใบพาย ขอบแหว่ง (ภาพ: สุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล)



เอกสารอ้างอิง

Lu, L. and D.E. Boufford. (2003). Rosaceae. In Flora of China Vol. 9: 195, 212–213.

Vidal, J.E. (1970). Rosaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(1): 46–61.