ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ใบประกอบมีใบย่อย 1–3 คู่ ใบย่อยเบี้ยว ช่อดอกออกเป็นช่อกระจะสั้น ๆ เป็นกระจุกตามซอกใบหรือลำต้น ฐานดอกสั้น กลีบเลี้ยงมี 4–5 กลีบ พับงอกลับ กลีบดอก 5 กลีบ กลีบล่าง 1 กลีบ มักมีขนาดเล็ก เกสรเพศผู้ส่วนมากมี 10 อัน หรือมีได้ถึง 15 อัน แยกกัน รังไข่มีช่องเดียว ออวุล 1–2 เม็ด ผลเป็นฝักรูปไข่ งอสั้น ๆ หรือรูปคล้ายไต แห้งไม่แตก ผนังกั้นหนา ผิวเรียบหรือย่น

สกุล Cynometra อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Caesalpinioideae เผ่า Detarieae คล้ายกับสกุลลำภูรา Maniltoa แต่มีจำนวนเกสรเพศผู้น้อยกว่า มี 80–90 ชนิด พบในอเมริกาเขตร้อน แอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชียเขตร้อน ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยเป็นพืชพื้นเมือง 4 ชนิด เป็นไม้ประดับ 1 ชนิด คือ อัมพวา C. cauliflora L. ที่ช่อดอกออกตามลำต้น ผลสุกกินได้ มีถิ่นกำเนิดในอินโดนีเซีย ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “cyno” สุนัข และ “metro” มดลูก ตามลักษณะของผล

ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ใบประกอบมีใบย่อย 1–2 คู่ ก้านใบประกอบยาว 3–5 มม. ใบย่อยรูปรี รูปขอบขนาน หรือเกือบกลม ยาว 5–20 ซม. ถ้ามีใบย่อย 2 คู่ คู่ล่างขนาดเล็ก ปลายแหลมหรือแหลมยาว ก้านใบย่อยสั้น ช่อดอกยาว 1.5–2.5 ซม. ใบประดับรูปขอบขนาน ยาว 0.3–1 ซม. ใบประดับย่อยยาว 3–4 มม. ก้านดอกยาว 0.7–1.5 ซม. กลีบเลี้ยง 4 กลีบ ยาวไม่เท่ากัน ยาว 3–4 มม. กลีบดอกรูปใบหอก ยาว 5–8 มม. เกสรเพศผู้มีประมาณ 10 อัน รังไข่มีขนสั้นนุ่ม มีก้านสั้น ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 5 มม. ผลรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 2–5 ซม. มีจะงอยใกล้ปลายผล ผิวย่น

พบที่อินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามชายป่าโกงกางหรือป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 400 เมตร มักพบปลูกตามวัดอาจเข้าใจว่าเป็นต้นโสก Saraca indica L. เปลือกและรากมีสรรพคุณเป็นยาระบาย ใบต้านเชื้อแบคทีเรียและไวรัสตามผิวหนัง

ชื่ออื่น   พังคะ (ภาคกลาง, ภาคใต้); พังค่า (ตรัง); มะคะ (ภาคกลาง, ภาคใต้); มะคาก (ภาคใต้); มังคะ (ภาคกลาง, ภาคใต้); แมงคะ (ตราด)