Index to botanical names
ฟ้าขาว
Rubiaceae
ไม้พุ่ม หูใบร่วมขนาดเล็ก ปลายแยกเป็นแฉก ใบเรียงตรงข้าม ช่อดอกออกสั้น ๆ ตามซอกใบบนกิ่งสั้น ใบประดับรูปถ้วย กลีบดอกและกลีบเลี้ยงจำนวนอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงติดทน ดอกรูปดอกเข็ม ปากหลอดกลีบดอกมีขน เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดภายในหลอดกลีบดอก รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3–5 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียมี 2 แบบ แบบยาวและแบบสั้น ยอดเกสรแยก 3–5 แฉก ผลแห้งแตกมีฝาปิดด้านบน มี 5 ซีก เยื่อหุ้มคล้ายตาข่าย เมล็ดขนาดเล็ก เปลือกบางสกุล Leptodermis อยู่วงศ์ย่อย Rubioideae และเผ่า Paederieae มีประมาณ 40 ชนิด พบที่อินเดีย เนปาล จีน พม่า และญี่ปุ่น พบมากในจีนตอนใต้ ในไทยมี 2 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “leptodermia” หรือ “leptodermos” หมายถึงผนังบาง ตามลักษณะกลีบเลี้ยง หรือผนังผล
ไม้พุ่มสูง 1–1.5 ม. ใบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 1.5–4 ซม. ปลายมีติ่งหนาม ก้านใบยาว 2–3 มม. ใบประดับติดทน กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาวประมาณ 1 มม. ดอกสีขาวหรืออมชมพู ด้านนอกมีขนประปราย ด้านในขนหนาแน่น หลอดกลีบดอกยาว 0.8–1.2 ซม. กลีบยาว 2–4 มม. เกสรเพศผู้ยื่นพ้นปากหลอดกลีบในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียแยก 3 แฉก ยื่นพ้นปากหลอดกลีบในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียยาว ผลยาว 5–7 มม. มี 3 เมล็ด ยาวประมาณ 3 มม.พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นบนเขาหินปูนที่เปิดโล่ง ความสูง 1500–2100 เมตร
ฟ้าขาว: ดอกออกเป็นกระจุกตามซอกใบบนกิ่งสั้น ใบเกือบไร้ก้าน ปลายมีติ่งหนาม (ภาพ: ธรรมรัตน์ พุทธไทย)
ไม้พุ่มสูงประมาณ 1 ม. หูใบร่วมขนาดเล็ก ใบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 0.8–1 ซม. ใบบนกิ่งสั้นขนาดเล็กค่อนข้างกลม ก้านใบสั้นมาก ยาวประมาณ 1 มม. กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มม. ดอกสีขาว ด้านนอกมีขน หลอดกลีบดอกยาว 5–7 มม. กลีบยาวประมาณ 2 มม. ปลายกลีบมีขนกระจุกยาว ยอดเกสรเพศเมียแยก 5 แฉก ยื่นพ้นปากหลอดกลีบในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียยาว ผลยาวประมาณ 4 มม. มี 5 เมล็ด ยาวประมาณ 3 มม.พบที่พม่าตอนบน และภาคเหนือตอนล่างของไทยที่ดอยหัวหมด จังหวัดตาก ขึ้นบนเขาหินปูนที่เปิดโล่ง ความสูง 900–1000 เมตร
ฟ้าขาวใบสั้น: ใบขนาดเล็ก ดอกออกเป็นช่อสั้น ๆ ตามข้อ ด้านนอกมีขน ปลายกลีบมีขนกระจุกยาว (ภาพ: ปรีชา การะเกตุ)
Chen, T. (2011). Rubiaceae (Leptodermis). In Flora of China Vol. 19: 198.
Puff, C., K. Chayamarit and V. Chamchumroon. (2005). Rubiaceae of Thailand. Forest Herbarium. Bangkok.