ไม้ล้มลุก ไม้พุ่ม หรือไม้ต้น ส่วนมากแยกเพศร่วมต้น หูใบขนาดเล็ก ใบที่ยอดคล้ายเกล็ด ใบตามกิ่งเรียงคล้ายใบประกอบ เรียงเวียนหรือเรียงสลับระนาบเดียว ช่อดอกออกตามซอกใบหรือข้อที่ไม่มีใบ ดอกเพศผู้ส่วนมากอยู่ด้านล่างเป็นกระจุก ดอกเพศเมียออกเดี่ยวๆ อยู่ช่วงปลายช่อ กลีบเลี้ยง 2–6 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้มี 2–6 อัน ในดอกเพศผู้จานฐานดอกเป็นต่อม 3–6 อัน ดอกเพศเมียจานฐานดอกแยกหรือเชื่อมติดกัน รังไข่ส่วนมากมี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียส่วนมากมี 3 อัน จัก 2 พู หรือแยก 2 แฉก ไม่มีเกสรเพศเมียที่เป็นหมันในดอกเพศผู้ ผลส่วนมากแบบแห้งแตกเป็น 3 ส่วน ส่วนละ 2 ซีก พบน้อยที่เป็นผลสด คอลิวเมลัมติดทน มี 2 เมล็ดในแต่ละส่วน

สกุล Phyllanthus เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Euphorbiaceae ปัจจุบันแยกออกมาเป็นวงศ์ Phyllanthaceae ร่วมกับอีกหลายสกุล เช่น Actephila, Breynia, Bridelia, Cleistanthus และ Glochidion เป็นต้น มีประมาณ 700 ชนิด ส่วนมากพบในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ในไทยมี 36 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “phyllon” ใบ และ “anthos” ดอก ตามลักษณะดอกที่ออกตามกิ่งที่คล้ายใบในบางชนิด

ไม้พุ่ม สูงได้ประมาณ 3 ม. หูใบรูปลิ่มแคบ ใบเรียงสลับระนาบเดียว รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 6–14 ซม. โคนมน เบี้ยว แผ่นใบด้านล่างมีนวล ก้านใบยาว 2–4 มม. ดอกเพศผู้ก้านดอกยาวประมาณ 3 มม. กลีบเลี้ยง 4 กลีบ รูปไข่ ยาว 2–2.5 มม. ขอบจักชายครุย จานฐานดอกเป็นต่อม 4 ต่อม เกสรเพศผู้ 4 อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันที่โคน ดอกเพศเมียก้านดอกยาว 2–4.5 มม. กลีบเลี้ยง 6 กลีบ รูปไข่ ยาว 3–3.5 มม. ขอบจักชายครุยเล็กน้อย จานฐานดอกรูปเบาะ รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมีย 3 อัน สั้นมาก ยอดเกสรยาวประมาณ 0.5 มม. ผลโป่งพอง กลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1–2 ซม. มี 6 ริ้ว ก้านผลยาวประมาณ 3 ซม. เมล็ดรูปสามเหลี่ยม ยาว 6–7 มม.

พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และคาบสมุทรมลายู ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร

ชื่ออื่น   จ๊าผักหวาน (ลำพูน); ต้นใต้ใบ, ใต้ใบเถื่อน (สุราษฎร์ธานี); ผักหวาน (สตูล); ผักหวานแขว (ชุมพร); ผักหวานช้าง (สุราษฎร์ธานี); ผักหวานดง (ตราด)