ไม้พุ่ม ลำต้นเหนือพื้นดินคล้ายต้นปาล์ม แยกเพศต่างต้น ใบประกอบแบบขนนก เรียงเวียนหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ใบย่อยจำนวนมากรูปแถบ หนา เรียงสลับหรือเกือบตรงข้าม ใบย่อยด้านล่างมักลดรูปเป็นหนาม เส้นกลางใบนูนเด่นชัด ไม่มีเส้นแขนงใบย่อย ก้านใบมีหนาม เกล็ดหุ้มยอด (cataphylls) เรียวแหลม ส่วนมากมีขนหนาแน่น ใบสร้างอับไมโครสปอร์ (microsporophylls) รูปลิ่ม ปลายแหลมคล้ายหนาม เรียงเวียนเป็นรูปโคน (male cone หรือ pollen cone) ใบสร้างอับเมกะสปอร์ (megasporophylls) เรียงเป็นกลุ่มคล้ายกระจุกแบบกุหลาบซ้อน มีก้าน ปลายก้านเป็นแฉกแบบขนนกรองรับออวุล ออวุลมี 1–5 เม็ด เมล็ดคล้ายผลแบบผนังชั้นในแข็ง รูปรีกว้างหรือกลม

สกุล Cycas เป็นพืชเมล็ดเปลือย อยู่ภายใต้อันดับ Cycadales มีประมาณ 90 ชนิด พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมีประมาณ 12 ชนิด ที่เป็นไม้ประดับคือ ปรงญี่ปุ่น C. revoluta Thunb. และอีกหลายชนิดในสกุล Zamia วงศ์ Zamiaceae ลักษณะที่ใช้ในการจำแนกชนิดปรง คือ ความยาวก้านใบที่เป็นหนาม ใบสร้างอับเมกะสปอร์ หนามที่ปลายแผ่นใบของใบสร้างอับเมกะสปอร์ และเมล็ด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “kykas” หรือ “koikas” หมายถึงพืชที่คล้ายต้นปาล์ม

ปรงลำต้นสูงได้ถึง 12 ม. บางครั้งแตกกิ่ง ใบยาวได้กว่า 2 ม. ก้านใบยาว 30–80 ซม. ใบโค้งเล็กน้อย ก้านใบย่อยเรียวสอบ โคนเพศผู้รูปไข่ ยาว 30–55 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์เรียวแคบ ยาว 4–6 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ปลายเป็นหนามยาว 1.7–3.2 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์เรียงเป็นกลุ่ม ยาว 22–30 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปกลม ๆ ยาว 10–18 ซม. ขอบจักลึกซี่หวีถี่ ยาว 2.5–7.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 3.5–7.5 ซม. ออวุลมี 2–4 เม็ด เมล็ดยาว 4.2–4.5 ซม. ผนังด้านในมีชั้นเส้นใย

พบที่เนปาล อินเดีย บังกลาเทศ ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่า ลาว และเวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูง 600–1300 เมตร

ชื่อสามัญ  Nepal cycad

ชื่ออื่น   กา, กาเดาะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); กูดหลวา (แม่ฮ่องสอน); แข่ดู่, ทอคลิ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); บอกะ (มาเลย์-สตูล); ปรงเขา (ชุมพร); มะพร้าวเต่าดอย, มะพร้าวเต่าหลวง (ภาคเหนือ); มุ่งมาง (ละว้า-เชียงใหม่)

ปรงลำต้นสูงได้ถึง 3 ม. โคนต้นแบนหนา เปลือกแตกเป็นคอร์กและร่องลึก ใบยาว 1–1.6 ม. ก้านใบยาว 20–45 ซม. มีหนามประมาณไม่เกินกึ่งหนึ่งของความยาวก้านใบ ใบย่อยปลายแหลมเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 30–55 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 4–5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 1.5–3 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาวได้ถึง 20 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่กว้าง ยาวได้ถึง 12 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาวประมาณ 4.5 ซม. ปลายเป็นหนามแหลม ยาวประมาณ 5.5 ซม. ออวุลมี 2–4 เม็ด เมล็ดยาวประมาณ 3.5 ซม. ผนังด้านในมีชั้นใย

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกที่ชัยภูมิ ขึ้นตามสันเขาที่เป็นทุ่งหญ้าในป่าเต็งรัง คล้าย C. pachypoda K.D.Hill ใบและโคนเพศผู้ใหญ่กว่า ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาวกว่า

ชื่อสามัญ  Elephant foot sago

ชื่ออื่น   ปรงชัยภูมิ, ปรงเท้าช้าง (ทั่วไป)

ปรงลำต้นสั้น สูง 1.5–2 ม. หัวใต้ดินแบนแผ่ออก ใบยาว 0.6–1.2 ม. ก้านใบยาว 10–30 ซม. ส่วนมากมีหนามเกือบตลอดความยาวก้านใบ ใบย่อยปลายแหลมเป็นหนาม แผ่นใบมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ใบย่อยช่วงล่างลดรูปเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปขอบขนาน ยาว 10–24 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 2–3 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 0.7–1.4 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 6–11 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปรีกว้างหรือเกือบกลม ยาว 6–11 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาว 0.8–3.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 2.3–4.5 ซม. ออวุลมี 2 เม็ด เมล็ดยาว 3–3.7 ซม. ผนังด้านในมีชั้นใย

พบที่พม่าและภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภาคยกเว้นภาคใต้ ขึ้นหนาแน่นในป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ที่มีไฟไหม้เป็นประจำ

ชื่อสามัญ  Thai sago

ชื่ออื่น   กุ้นผง (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); โกโล่โคดึ, ตาซูจือดึ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); ตาลปัตรฤๅษี (ภาคตะวันตกเฉียงใต้); ปรงป่า (ภาคกลาง); ปรงเหลี่ยม (ตราด); ผักกูดบก (ภาคเหนือ)

ปรงลำต้นสูง 3–7 ม. ใบยาวได้ถึง 1.5 ม. หนาเป็นสัน ก้านใบยาว 6–10 ซม. ใบย่อยปลายเป็นหนามแหลม ขอบม้วนงอ โคนเพศผู้รูปกระสวย ยาว 30–60 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์เรียวแคบ ยาว 2.3–2.8 ซม. ปลายมนหรือตัด ปลายเป็นติ่งพับงอกลับ ยาว 4–8 มม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 12–20 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปไข่หรือกลม ยาว 5–12 ซม. ขอบและปลายจักลึกถี่คล้ายซี่หวี ยาว 2–2.8 ซม. ออวุลมี 2–6 เม็ด มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น เมล็ดยาวประมาณ 2.5 ซม. เยื่อหุ้มสีแดง มีนวลเล็กน้อย

มีถิ่นกำเนิดที่จีนตอนใต้แถบมณฑลฝูเจี้ยน และญี่ปุ่นทางตอนใต้ เป็นพืชใกล้สูญพันธุ์ในธรรมชาติ เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ชื่อสามัญ  Japanese sago palm, King sago

ชื่ออื่น   ปรงจีน, ปรงญี่ปุ่น, ปรงสาคู, ฮ่องเต็ก (กรุงเทพฯ)

ปรงลำต้นสูง 2–5 ม. เปลือกแตกเป็นร่องลึก ใบยาว 0.8–1.6 ม. แบน ก้านใบยาว 23–35 ซม. ใบย่อยปลายใบแหลม ก้านใบสั้น โคนเพศผู้รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 15–28 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์รูปรี ยาว 22–30 ซม. ปลายแหลมเป็นหนาม ยาว 7–9 มม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 16–19 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่กว้าง ยาว 8.5–10 ซม. ขอบจักลึกคล้ายซี่หวีถี่ ยาว 2–2.4 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 1.5–2.5 ซม. ออวุลมี 2–4 เม็ด เมล็ดยาวประมาณ 3.5 ซม. เยื่อหุ้มสีเหลือง

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่ตากฟ้า จังหวัดลพบุรี ขึ้นตามที่ลาดชันบนเขาหินแกรนิต ความสูงไม่เกิน 200 เมตร อาจเป็นลูกผสมระหว่างปรงเหลี่ยม C. siamensis Miq. และปรงผา C. clivicola K.D.Hill เปลือกแตกเป็นร่องลึกคล้ายปรงเหลี่ยม โคนเพศผู้และเพศเมียคล้ายปรงผา

ชื่อสามัญ  Nong nooch sago

ปรงลำต้นสูงได้ถึง 10 ม. ใบยาว 1.5–2.5 ม. ก้านใบยาว 50–90 ซม. มีหนามร้อยละ 5–60 ของความยาว ใบย่อยปลายแหลม ไม่แข็งเป็นหนาม ใบช่วงโคนไม่ลดรูปเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 25–60 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์รูปรี ยาวได้ถึง 3.8 ซม. ปลายมีหนามยาวประมาณ 2 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 30–50 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปใบหอก ขอบจักตื้น ๆ ปลายมีหนามยาว 2.5–4 ซม. ออวุลมี 2–8 เม็ด เมล็ดรูปไข่กว้าง ยาว 5–6.5 ซม.

พบที่พม่าและเวียดนามตอนใต้ คาบสมุทรมลายู สุมาตรา ฟิลิปปินส์ และภาคใต้ของไทย หายากในธรรมชาติ มักพบปลูกตามบ้านเรือน เดิมเข้าใจว่าเป็นชนิด C. rumphii Miq. ที่ใบสร้างอับไมโครสปอร์มีหนามหนาและแหลมกว่า พบเฉพาะแถบหมู่เกาะโมลัคคัส ซูลาเวซี นิวกินี โซโลมอน มาร์แชล คาร์โลว์ไลน์ และเกาะคริสมาสต์ทางตอนใต้ของเกาะชวา บางครั้งยังพบใช้ชื่อคลาดเคลื่อนเป็นชนิด C. circinalis L. ซึ่งพบเฉพาะในอินเดีย

ชื่อพ้อง  Cycas litoralis K.D.Hill

ชื่อสามัญ  Sea sago

ชื่ออื่น   ปรงทะเล (ภาคกลาง); ปากู (มาเลย์-ยะลา); มะพร้าวเต่าทะเล (ภาคใต้)

ปรงลำต้นสูง 1–3 ม. เปลือกค่อนข้างเรียบ ใบยาว 0.65–1.2 ม. ก้านใบยาว 8–30 ซม. ไร้หนามหรือมีหนามประปราย ใบย่อยปลายแหลม ไม่แข็งเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่ ยาว 20–25 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 3–4 ซม. ปลายเป็นหนามแหลม ยาว 0.5–1.5 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 17–24 ซม. มีขนสั้นนุ่มสีเทา แผ่นใบรูปใบหอก ยาว 6–9 ซม. ขอบจักชายครุยตื้น ๆ คล้ายหนาม ยาว 2–4 มม. ปลายเป็นหนามยาว 2.4–4 ซม. ออวุลมี 2–4 เม็ด เมล็ดยาว 3.5–4 ซม. ผนังด้านในมีชั้นใย

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่สามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นบนเขาหินปูน ความสูงไม่เกิน 100 เมตร คล้าย C. circinalis L. ของอินเดีย อยู่ภายใต้กลุ่มปรงเขา C. pectinata Buch.-Ham. เคยเป็นชื่อพ้องของ C. silvestris K.D.Hill ซึ่งพบที่เวียดนาม ชวา ฟิลิปปินส์ และออสเตรเลีย

ชื่อสามัญ  Pranburi cycad

ปรงลำต้นสูงได้ถึง 8 ม. เปลือกค่อนข้างเรียบ ใบยาว 0.7–1.65 ม. ก้านใบยาว 15–55 ซม. ใบย่อยปลายเป็นหนามแหลม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 25–60 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 2–3.5 ซม. หนา ปลายเป็นหนาม ยาว 0.5–1.5 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 12–22 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปกลม ๆ ยาว 7–14 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาว 2.5–4 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 2–7.5 ซม. ออวุลมี 2–4 เม็ด เมล็ดยาว 3.5–4 ซม. ผนังด้านในมีชั้นใย

พบที่คาบสมุทรมลายูตอนบน ในไทยพบหนาแน่นตามเขาหินปูนทางภาคใต้ เคยแยกเป็น subsp. lutea K.D.Hill ใบสร้างอับไมโครสปอร์ส่วนมากยาวกว่า 2.5 ซม. พบที่กัมพูชา เวียดนาม และภาคตะวันออกเฉียงใต้ของไทย ขึ้นตามเขาหินปูน ลำต้นออกสีเหลืองตามชื่อชนิดย่อย

ชื่อสามัญ  Cliff cycad

ปรงมีลำต้นใต้ดินหรือโผล่เหนือพื้นดินสั้น ๆ มี 2–5 ใบ ใบยาว 0.9–1.5 ม. ก้านใบยาว 3.5–14 ซม. มีหนามเกินกึ่งหนึ่งถึงตลอดก้านใบ ก้านใบย่อยสั้น ปลายใบแหลมยาวไม่เป็นหนาม โคนเพศผู้รูปกระสวยแคบ ยาว 15–20 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 1.2–1.4 ซม. ไม่แข็ง ปลายไม่มีหนาม ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 7–12 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่ ขอบจักซี่หวี 10–14 ซี่ ยาว 1.5–2.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาวเท่า ๆ ซี่หวี ออวุลมี 2 เม็ด เมล็ดยาว 2–2.5 ซม.

พบที่พม่า ลาว และเวียดนามตอนบน ในไทยส่วนมากพบทางภาคเหนือ และที่ภูกระดึง จังหวัดเลย ขึ้นกระจายห่าง ๆ ในป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา คล้ายกับ C. micholitzii Dyer ที่ลำต้นอยู่ใต้ดิน แต่ใบเป็นแบบขนนก 2 ชั้น พบในจีนตอนใต้และเวียดนาม

ชื่อพ้อง  Cycas micholitzii Dyer var. simplicipinna Smitinand

ปรงลำต้นสูงได้ประมาณ 6 ม. เปลือกค่อนข้างเรียบ ใบยาว 1.4–2.3 ม. ก้านใบยาว 25–40 ซม. ไม่มีหนามหรือมีไม่เกินกึ่งหนึ่งของความยาว ใบย่อยปลายแหลมไม่เป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 30–40 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 4–5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 1.2–2 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 18–22 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่หรือเกือบกลม ยาว 10–17 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาว 2–4 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 5.5–8.5 ซม. ออวุลมี 2–6 เม็ด เมล็ดผนังชั้นในมีเส้นใย

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ขึ้นบนเขาหินปูนเตี้ย ๆ คล้ายกับปรงผา C. clivicola K.D.Hill ที่ลำต้นค่อนข้างเรียบ แต่ใบและโคนเพศผู้ขนาดใหญ่กว่า ใบสร้างอับไมโครสปอร์และหนามที่ปลายยาวกว่า

ชื่อสามัญ  Loei cycad