ไม้น้ำล้มลุก มีรากสะสมอาหาร เหง้าแยกแขนง (ไหลบัว) ใบแตกตามข้อ ใบแก่อยู่เหนือผิวน้ำ กลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 25–90 ซม. ขอบเรียบ ผิวใบด้านบนมีไขเคลือบ เส้นแขนงใบออกจากโคน 25–30 เส้น ก้านใบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1–1.5 ซม. ยาว 1–2 ม. ด้านในมีเส้นใยสีขาว ด้านนอกมีตุ่มกระจายหรือเกลี้ยง ปลายก้านใบติดกับแผ่นใบแบบก้นปิดที่กลางใบ ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ดอกตูมรูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–8 ซม. ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 17–30 ซม. ดอกบานช่วงกลางวัน สีขาวหรือชมพู ก้านดอกยาวกว่าก้านใบ กลีบรวมจำนวนมาก วงนอกลดรูป รูปรีหรือรูปไข่กลับ ยาว 5–10 ซม. ฐานดอกรูปลูกข่าง เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–10 ซม. สีเขียวอ่อน เกสรเพศผู้จำนวนมาก ติดที่โคนฐานดอก อับเรณูสีเหลืองรูปแถบ ยาว 1–2 ซม. แกนอับเรณูปลายมีรยางค์รูปกระบอง ยาวได้ถึง 7 มม. อันที่เป็นหมันคล้ายกลีบดอก รังไข่จำนวนมากฝังในฐานดอก มีช่องเดียว ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม สีเหลือง ผลกลุ่ม ผลย่อยคล้ายผลแบบเปลือกแข็ง แห้งไม่แตก รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 1–2 ซม.

พบในเอเชียเขตร้อน และออสเตรเลีย ขึ้นตามแหล่งน้ำที่โล่ง ความสูงระดับต่ำ ๆ มีหลากสายพันธุ์ เรียกชื่อต่างกันไปตามลักษณะและสีของดอก เช่น บุณฑริก ดอกสีขาว กลีบดอกลา พบมากทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สัตตบุษย์ ดอกสีขาว กลีบดอกซ้อน ปทุม ดอกสีชมพู ดอกตูมปลายเรียวแหลม กลีบดอกลา พบมากทางภาคกลาง และภาคใต้ สัตตบงกช ดอกสีชมพู ดอกตูมรูปไข่กว้าง ปลายแหลม กลีบดอกลา เป็นต้น ปลูกเป็นไม้ประดับหรือไม้ตัดดอก ฝัก เมล็ด รากบัว และไหลบัว กินได้ น้ำคั้นจากใบแก้บิด ท้องเสีย ฆ่าพยาธิ

สกุล Nelumbo Adans. เป็นสกุลเดียวของวงศ์ มี 2 ชนิด N. lutea (Willd.) Pers. พบในอเมริกาเหนือ ชื่อสกุลมาจากภาษาสิงหล “nelumbu” ที่ใช้เรียกบัวหลวงในศรีลังกา

ชื่อสามัญ  Egyptian bean, Indian lotus, Sacred lotus

ชื่ออื่น   โช้ค (เขมร-บุรีรัมย์); บัว, บัวหลวง (ทั่วไป); ปทุม, สัตตบงกช, สัตตบุษย์, อุบล (ภาคกลาง)