สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

บัวผุด

บัวผุด
วันที่ 15 ธันวาคม 2559

Rafflesia kerrii Meijer

Rafflesiaceae

พืชล้มลุกเบียนราก ไม่มีคลอโรฟิลล์ ดอกและลำต้นออกมาจากหัวใต้ดิน มีเนื้อเยื่อแข็งหนาของรากพืชอาศัยรูปถ้วยรองรับตาดอก ดอกมีเพศเดียว ฐานดอกกว้าง 8–9 ซม. ใบประดับ 15 อัน เรียง 5 วง วงละ 3 อัน สีแดงเข้มอมน้ำตาล ยาวได้ถึง 18 ซม. กว้างประมาณ 14 ซม. มีริ้วเป็นเส้นตามยาว ตาดอกเส้นผ่านศูนย์กลาง 16–25 ซม. ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางยาว 50–70 ซม. มีกลิ่นเหม็นเพื่อล่อแมลง กลีบรวม (perigone lobes) โคนเชื่อมติดกันรูปถ้วย เส้นผ่านศูนย์กลาง 8–14 ซม. มี 5–6 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม รูปรีกว้าง กว้างได้ถึง 24 ซม. ด้านในเป็นแอ่ง แผ่นกลีบมีตุ่มหูดสีแดงอ่อนกระจายด้านบน กะบังลม (diaphragm) เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 30 ซม. แผ่นกะบังกว้างประมาณ 6 ซม. มีวงตุ่มหูดประมาณ 5 วง ช่องเปิดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 20 ซม. ด้านล่างมีจุดสีขาวบนก้านชูสีแดงเรียง 7–9 วง กว้างประมาณ 7 มม. มีเกล็ดบางสีน้ำตาล (ramenta) ยาว 0.5–1 ซม. ปลายบวมหรือเป็นแอ่ง จานฐานดอกเส้นผ่านศูนย์กลาง 17–18 ซม. ขอบมีรอยเชื่อม กว้าง 2.5–3.5 ซม. เส้าเกสรเส้นผ่านศูนย์กลาง 6.5–7 ซม. มีปุ่ม (process) 27–44 อัน สีน้ำตาลอมเหลือง ยาวประมาณ 3.5 ซม. จานฐานดอกและเส้าเกสรมีไข ในดอกเพศผู้โคนมีขนแข็ง ยาว 3–4 มม. อับเรณูติดอยู่ในโพรงใต้ระหว่างวงขอบจานฐานดอกบนและล่าง ช่องกว้างประมาณ 1 ซม. มีแนวสันลึก มีขนครุยยาวประมาณ 1.5 ซม. อับเรณู มี 26–31 อัน สีขาว รูปไข่ ยาว 9 มม. ดอกเพศเมียคล้ายดอกเพศผู้ ไม่มีอับเรณูและโพรงติดอับเรณู รังไข่ติดที่ฐานเส้าเกสร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณหนึ่งในสามของตาดอก ผลสด เมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก

พืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ ทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และภาคใต้ที่ชุมพร ระนอง สุราษฎร์ธานี ภูเก็ต และอาจพบตามชายแดนไทยมาเลเซีย ขึ้นตามป่าดิบชื้นหรือเขาหินปูน ความสูง 200–1600 เมตร ขึ้นเบียนรากพืชในสกุล Tetrastigma หลายชนิด ดอกตูมกินได้ และมีความเชื่อว่ามีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง บำรุงกำลัง

สกุล Rafflesia R.Br. Ex Gray มี 19–22 ชนิด พบในภูมิภาคมาเลเซียและภาคใต้ของไทย ชนิด R. arnoldii R.Br. เป็นพืชดอกที่มีดอกขนาดใหญ่ที่สุดในโลก เส้นผ่านศูนย์กลาง 80–100 ซม. พบที่เกาะสุมาตรา ชื่อสกุลตั้งตามนักธรรมชาติวิทยาชาวอังกฤษ Sir Thomas Stamford Bingley Raffles (1781–1826) ผู้ก่อตั้งประเทศสิงคโปร์

ชื่ออื่น   บัวตูม, บัวผุด (สุราษฎร์ธานี); บัวสวรรค์ (พังงา); บูงอเก๊ะมอ (มาเลย์-ยะลา)

บัวผุด: พืชล้มลุกเบียนรากไม้เถา Tetrastigma sp. ดอกบานขนาดใหญ่ กลีบรวม มี 5–6 กลีบ (ภาพ: Hans Bänziger)

บัวผุด
วันที่ 30 พฤษภาคม 2559

Balanophora fungosa J.R.Forst. & G.Forst.

Balanophoraceae

ดูที่ กากหมากตาฤาษี



เอกสารอ้างอิง

Bänziger, H. (1991). Stench and fragrance: unique pollination lure of Thailand’s largest flower, Rafflesia kerrii Meijer. Natural History Bulletin of Siam Society 39: 19–52.

Meijer, M. (1984). New species of Rafflesia (Rafflesiaceae). Blumea 30: 212–213.

Meijer, M. and S. Elliott. (1990). Taxonomy, ecology and conservation of Rafflesia kerrii Meijer in Southern Thailand. Natural History Bulletin of Siam Society 38: 117–133.