กล้วยไม้ดินมีหัว ลำต้นมีลายและจุดสีม่วงอมเขียว ส่วนมากมีใบเดียว รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 4–18 ซม. โคนโอบลำต้น ไร้ก้านหรือมีก้านสั้น ๆ แผ่นใบมีลายและจุดสีม่วงอมเขียว ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ยาว 8–30 ซม. แกนกลางช่อยาว 1.5–12 ซม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 0.6–1.3 ซม. ดอกสีม่วงอมชมพู ปลายกลีบสีเข้ม กลีบเลี้ยงรูปเรือ กลีบรูปไข่ ปลายมน กลีบบนยาวประมาณ 5 มม. เส้นกลีบ 1 เส้น กลีบข้างเบี้ยว ยาวกว่าเล็กน้อย เส้นกลีบ 3 เส้น กลีบดอกติดกลีบเลี้ยงบน รูปไข่เบี้ยว ยาวเท่า ๆ กัน ปลายกลีบกลม เส้นกลีบ 3 เส้น หลังกลีบมีปุ่มเล็ก ๆ กระจาย กลีบปากรูปรีกว้าง ยาว 7–9 มม. ปลายตัดมนหรือเว้าเล็กน้อย ขอบเป็นคลื่น เดือยสั้น ยาว 4.5–6 มม. เส้าเกสรยาวประมาณ 2.5 มม. มีต่อมเหนียว 2 ต่อม แผ่นหุ้มติดไม่ไหว อับเรณู 2 กลุ่ม ยอดเกสรเพศเมียรูปพัด รังไข่รวมก้านดอกยาวได้ถึง 1.5 ซม. ผลแห้งแตก เรียวแคบ ยาวประมาณ 1.2 ซม.

พบที่จีนตอนใต้ พม่า เวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นใต้ร่มเงาตามเขาหินปูน ความสูง 700–1700 เมตร

สกุล Hemipilia Lindl. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Orchidoideae เผ่า Orchideae มีประมาณ 10 ชนิด พบที่เนปาล อินเดีย ภูฏาน พม่า จีนตอนใต้ ไต้หวัน และเวียดนาม ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “hemi” ครึ่ง และ “pilos” หมวก ตามลักษณะกลุ่มอับเรณูมีแผ่นหุ้ม

ชื่ออื่น   นางอั้วใบเดี่ยว, นางอั้วลาย (ทั่วไป)