ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ผลัดใบ สูงได้ถึง 10 ม. กิ่งเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ปลายกิ่งเป็นกระจุกมีหนาม 2–4 อัน หนามยาว 0.5–1.5 ซม. หูใบร่วมรูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก ใบเรียงตรงข้ามเป็นกระจุกสั้น ๆ ส่วนมากรูปไข่กลับ ยาว 3–22 ซม. โคนเรียวสอบจรดก้านใบ ก้านใบยาวได้ถึง 2 ซม. ช่อดอกตามซอกใบ ลดรูปมีดอกเดียว ดอกสมบูรณ์เพศหรือดอกเพศเมียขนาดใหญ่ เกือบไร้ก้าน ดอกเพศผู้ขนาดเล็ก ก้านยาวได้ถึง 2 ซม. ดอกสีขาวเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 3–5 ซม. กลีบเลี้ยงเป็นหลอดสั้น ปลายแยก 5–8 แฉก กลม ๆ ขนาดเล็ก ติดทน ดอกบิดเวียนรูปวงล้อ หลอดกลีบดอกสั้นมาก ปากหลอดเกลี้ยงหรือมีขนหนาแน่น มี 5–8 กลีบ เกสรเพศผู้ติดที่ปากหลอดกลีบระหว่างกลีบดอก อับเรณูไร้ก้านกางออก ยาว 0.8–1 ซม. รังไข่ใต้วงกลีบ ก้านเกสรเพศเมียสั้น หนา ยอดเกสรเพศเมียรูปกระบอง แยก 2 แฉก ยาว 0.8 –1 ซม. ผลรูปไข่หรือรูปไข่กลับ ยาว 5–9 ซม. ผนังผลหนา เนื้อนุ่ม เมล็ดจำนวนมาก ผลของดอกเล็กมีขนาดประมาณกึ่งหนึ่ง เมล็ดมักฝ่อ

พบที่อินเดีย ศรีลังกา พม่า ภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ กระจายห่าง ๆ ในป่าเต็งรัง และป่าเบญจพรรณ ความสูง 100–500 เมตร ในอินเดียผลอ่อนต้มหรือเผากินเป็นผัก น้ำคั้นจากใบแก้หลอดลมอักเสบ ผลสุกแก้บิด เปลือกและผลดิบใช้เบื่อปลา

สกุล Tamilnadia Tirveng. & Sastre มีเพียงชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามชื่อรัฐ Tamil Nadu ในอินเดีย

ชื่อพ้อง  Gardenia uliginosa Retz., Randia uliginosa (Retz.) Poir.

ชื่อสามัญ  Divine jasmine

ชื่ออื่น   กระลำพุก, ตะลุมพุก (ภาคกลาง, ภาคตะวันตกเฉียงใต้); มอกน้ำข้าว, มะข้าว (ภาคเหนือ); มะคัง (อุตรดิตถ์); มะคังขาว (ภาคกลาง, ภาคตะวันตกเฉียงใต้); ลุบปุ๊ก (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); ลุมพุก (ลพบุรี)