สารานุกรมพืชในประเทศไทย (ฉบับย่อ)
(Concise Encyclopedia of Plants in Thailand)


หมวดตัวอักษร 


Index to botanical names


ค้นหาคำศัพท์
ค้นหาคำศัพท์   

ข้าวตอก

ข้าวตอก
วันที่ 4 สิงหาคม 2559

Serissa japonica (Thunb.) Thunb.

Rubiaceae

ไม้พุ่ม สูงถึงเกือบ 1 ม. กิ่งมีขน หูใบติดก้านใบ รูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก ปลายมีขนแข็ง ใบเรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 2.2 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ 2–4 เส้น ก้านใบสั้น หรือยาวได้ถึง 2 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกตามปลายกิ่ง มักมีดอกเดียว ไร้ก้าน ใบประดับรูปลิ่มแคบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจำนวนอย่างละ 4–6 กลีบ กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 1–5 มม. ขยายในผลคล้ายหนาม ดอกรูปแตร สีขาวหรืออมชมพู หลอดกลีบดอกยาว 4–8 มม. ด้านในมีขน กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว 2.5–3 มม. เกสรเพศผู้ 4–6 อัน ติดใกล้ปากหลอดกลีบ อับเรณูติดด้านหลังใกล้โคน รังไข่ใต้วงกลีบ มี 2 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด เกสรเพศเมียมีทั้งแบบสั้นและแบบยาว ยอดเกสรแยกเป็น 2 พู ผลแห้งคล้ายผลผนังชั้นในแข็ง เปิดด้านบน เส้นผ่านศูนย์กลาง 2–3 มม. มี 2 ไพรีน

มีถิ่นกำเนิดในจีน ไต้หวัน และอาจเป็นไม้ต่างถิ่นในญี่ปุ่น นิยมทำเป็นไม้แคระ ไม้พุ่มรั้ว มีทั้งกลีบซ้อน และใบด่าง ไม่ติดผล ใบขยี้มีกลิ่นเหม็นคล้ายกับพืชในสกุล Paederia และ Leptodermis ซึ่งต่างอยู่ภายใต้เผ่า Paederieae เหมือนกัน

สกุล Serissa Comm. ex Juss. มี 2 ชนิด พบที่เนปาล จีน ญี่ปุ่น และเวียดนาม ในไทยพบเป็นไม้ประดับชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษาอินเดียที่ใช้เรียกชนิดนี้

ชื่อพ้อง  Lycium japonicum Thunb., Serissa foetida (L.f.) Lam.

ชื่อสามัญ  Snowrose

ข้าวตอก: ใบเรียงตรงข้าม หูใบติดก้านใบ ดอกรูปแตร สีขาวหรืออมชมพู ด้านในมีขน ติดใกล้ปากหลอดกลีบ และมีพันธุ์ดอกซ้อน (ภาพ: ราชันย์ ภู่มา)



เอกสารอ้างอิง

Chen, T. and C.M. Taylor. (2011). Rubiaceae (Serissa). In Flora of China Vol. 19: 323–324.

Puff, C. and V. Chamchumroon. (2003). Non-indigenous Rubiaceae grown in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 31: 87.